Պարապմունք 18.

Թեմա՝ Քառակուսի

Սահմանում։ Քառակուսի կոչվում է այն ուղղանկյունը, որի բոլոր կողմերը հավասար են:

Քանի որ ուղղանկյունը զուգահեռագիծ է, ապա քառակուսին ևս զուգահեռագիծ է, ընդ որում այնպիսի զուգահեռագիծ, որի բոլոր կողմերը հավասար են, այսինքն՝ նաև շեղանկյուն է: Դրանցից հետևում է, որ քառակուսին օժտված է ինչպես ուղղանկյան, այնպես էլ շեղանկյան բոլոր հատկություններով:

Ձևակերպենք քառակուսու հիմնական հատկությունները.
ա) Քառակուսու բոլոր անկյունները ուղիղ են
բ) Քառակուսու անկյունագծերը հավասար են, փոխուղղահայաց են, հատման կետով կիսվում են և կիսում են քառակուսու անկյունները:


Հարցեր և առաջադրանքներ։
Ո՞ր պատկերն է կոչվում քառակուսի, GEOGEBRA ծրագրով գծեք ABCD քառակուսի։
Քառակուսի կոչվում է այն ուղղանկյունը, որի բոլոր կողմերը հավասար են:

2.GEOGEBRA ծրագրով գծեք ABCD քառակուսի, նշեք քառակուսու  կողմերը, անկյունագծերը։

Կողմեր.
A-B, B-C, C-D, A-D.
Անկյունագծեր.
A-C, C-A, D-B, B-D.

3. GEOGEBRA ծրագրով գծեք ABCD քառակուսի, ինչպիսի՞ անկյուն են կազմում քառակուսու  անկյունագծերը։

Մենք գիտենք որ քառակուսու բոլոր անկյունները ուղիղ են, այսինքն 90^0 են, ուրեմն անկյունագծերը կկազմեն 45^0 անկյուններ :

4. Գտեք քառակուսու բոլոր անկյունների աստիճանային գումարը։ Ո՞ր բանաձևով ես հաշվում։
Քառակուսու բոլոր անկյունների աստիճանային գումարը 360^0 է:
Բանաձև.
(n=180^0) x 2.

5. Նշեք քառակուսու մի կողմին առընթեր անկյունների գումարի աստիճանային չափը։
C-D առընթեր անկյուններն են <A <B,
Քանի որ քառակուսու բոլոր անկյունները ուղիղ են ապա <A = 90^0, <b = 90^0.
90^0 + 90^0 = 180^0:

6. Նշեք քառակուսուն  բնորոշ որևէ  առանձնահատկություն։
Քառակուսու բոլոր անկյունները ուղիղ են, քառակուսու անկյունագծերը հավասար են, փոխուղղահայաց են, հատման կետով կիսվում են և կիսում են քառակուսու անկյունները:

7. Քառակուսու  մի կողմը հավասար է 21դմ է։ Գտեք քառակուսու պարագիծը։
Քանի որ քառակուսու բոլոր կողմերն հավասար են ապա պետք է բազմապատկենք 4-ի:
21 x 4 = 84դմ:

8. Քառակուսու պարագիծը 72 սմ է: Գտեք քառակուսու կողմը:
Քանի որ քառակուսին ունի 4 կողմ ապա պետք է բաժանենք 4-ի:
72 : 4 = 18սմ:

10. Քառակուսու անկյունագծերի հատման կետից մինչև բոլոր կողմերը եղած հեռավորությունների գումարը 20 սմ է: Գտեք քառակուսու պարագիծը:
20 : 4 = 5,
5 x 2 = 10,
10 x 4 = 40,
Պատ․՝ P40:

11․ Քառակուսու պարագիծը 80 սմ է: Որքա՞ն է քառակուսու անկյունագծի միջնակետի հեռավորությունը նրա կողմից։
80 : 4 = 20,
20 : 2 = 10,
Պատ․՝10 սմ:

12․ Շեղանկյան անկյունագծերից մեկը հավասար է կողմին: Գտեք շեղանկյան անկյունները։

13․ Գտեք ABCD շեղանկյան պարագիծը, եթե ∠B = 60 աստիճան է, իսկ AC = 10,5 սմ:
10,5 x 4 = 42,
Պատ․՝ P42:

14․ ABCD շեղանկյան մեջ ∠B = 120 աստիճան է: Անկյունագծերը հատվում են O կետում: BC կողմը 10 սմ է: Գտեք BD անկյունագիծը:

15.(Դժվար) Ապացուցիր, որ  շեղանկյան անկյունագծերը փոխուղղահայաց են։

Տեսողական վերլուծիչ

Միջավայրից ստացվող տեղեկատվության մեծ մասը (70−90 %) մարդը ստանում է տեսողության միջոցով: Տեսողության վերլուծիչի շնորհիվ մարդը կարողանում է կողմնորոշվել շրջապատի առարկաների նկատմամբ և խուսափել վտանգից: Մարդկության փորձը, ձեռք բերած գիտելիքները, ստեղծած արվեստը սերունդներին են փոխանցվում գրավոր խոսքի միջոցով, որը մենք ընկալում ենք տեսողության օգնությամբ: Մարդու ուսումնառությունը, աշխատանքային գործունեությունը նույնպես կապված են տեսողության հետ:

Աչքի կառուցվածքը

Աչքը տեսողության վերլուծիչի ծայրամասային բաժինն է, գտնվում է գանգի ակնակապիճում:

Աչքը կազմված է ակնագնդից և օժանդակ հարմարանքներից:

Օժանդակ հարմարանքներից են հոնքերը, կոպերը, թարթիչները, շաղկապենին, արցունքագեղձերը և ակնագունդը շարժող մկանները:

Հոնքերը, կոպերը և թարթիչները (արտևանունքները) աչքերը պաշտպանում են փոշուց, քրտինքից:

Շաղկապենին ծածկում է կոպը ներսից և ակնագնդի մի մասը` արտաքինից:

Արցունքագեղձերը գտնվում են աչքի արտաքին անկյունում, անընդհատ արտազատում են արցունք, որը խոնավացնում, տաքացնում, մանրէազերծում, փոշեզերծում է ակնագնդի մակերևույթը և արտասվաքթային ծորանով լցվում քթի խոռոչ: 

Ակնագնդի մկանները նպաստում են հայացքի ուղղության փոփոխությանը:

Ակնագնդի պատը բաղկացած է 3 թաղանթներից` սպիտակուցաթաղանթ, անոթաթաղանթ (ակնաթաղանթ) և ցանցաթաղանթ:

Ակնագունդը դիմացից ծածկում են լուսաթափանցիկ եղջերաթաղանթը և նրա տակ գտնվող աչքի գույնը պայմանավորող ծիածանաթաղանթը: Ծիածանաթաղանթի կենտրոնում կա ոչ մեծ անցք՝ բիբը, որը կարող է ռեֆլեքսորեն լայնանալ և նեղանալ՝ դրանով իսկ կարգավորել թափանցող լույսի ճառագայթների քանակը: Բբի հետևում գտնվում է  ակնաբյուրեղը, որը երկուռուցիկ ոսպնյակ է: Ծիածանաթաղանթի հարևանությամբ գտնվում է թարթիչավոր մարմինը,  որի մկանները փոխում են ակնաբյուրեղի կորությունը: Ակնաբյուրեղը, փոխելով կորությունը, տարբեր հեռավորությունից եկող ճառագայթներն ուղղում է ցանցաթաղանթի վրա՝ ապահովելով առարկաների հստակ պատկերի ձևավորումը:

Ակնագնդի կառուցվածքը

Ցանցաթաղանթը ակնագնդի ներքին թաղանթն է, որն ունի երկու տեսակի լուսընկալիչներ՝ ցուպիկներ և սրվակիկներ, ընդ որում ցուպիկներն ավելի շատ են (մոտ 130 մլն) և օժտված են բարձր լուսազգայությամբ. գրգռվում են նույնիսկ թույլ, մթնշաղային լույսից, սակայն գույները չեն տարբերում: Սրվակիկները քիչ են (մոտ 7 մլն), ընկալում և տարբերակում են գույները վառ լուսավորության դեպքում:

Ցանցաթաղանթի վրա՝ բբի դիմաց,սրվակիկների կուտակման տեղը կոչվում է դեղին բիծ, որն ընկալում է բբի դիմաց գտնվող առարկաների հստակ պատկերը: Ցանցաթաղանթի այն մասը, որտեղից հեռանում է տեսողական նյարդը, չունի ընկալիչներ և կոչվում է կույր բիծ: Ակնաբյուրեղի և ցանցաթաղանթի միջև ընկած տարածությունը լցված է թափանցիկ դոնդողանման նյութով, որը կոչվում է ապակենման մարմին:

Տեսողական վերլուծիչի աշխատանքը

Առարկաներից արտացոլված ճառագայթներն անցնում են եղջերաթաղանթի, բբի և ոսպնյակի, ապա նաև ապակենման մարմնի միջով, բեկվում են, և ցանցաթաղանթի վրա ստացվում է առարկայի հստակ, բայց փոքրացած ու շրջված պատկերը: Նյարդային գրգիռները տեսողական նյարդով հասնում են մեծ կիսագնդերի տեսողական գոտի, որտեղ ձևավորվում է տեսողական զգայությունը, և մենք առարկան տեսնում ենք իր բնական դիրքով ու չափով:

Տեսողական ընկալում

Տեսողության խանգարումները և դրանց կանխումը: Տեսողության խանգարման ավելի հաճախ հանդիպող տեսակներն են կարճատեսությունը և հեռատեսությունը: Կարճատեսության դեպքում մարդը տեսնում է միայն մոտիկ գտնվող առարկաները, քանի որ ճառագայթների հատման կետը (կիզակետ) ընկնում է ցանցաթաղանթից առաջ:

Կարճատեսությունը կարող է լինել բնածին, որի դեպքում ակնագունդը ի ծնե երկարավուն է, և ձեռքբերովի, երբ ակնաբյուրեղի կորությունը մեծանում է կյանքի ընթացքում:

Կարճատեսություն

Հեռատեսությունը նույնպես կարող է լինել ձեռքբերովի և բնածին: Ձեռքբերովի հեռատեսության դեպքում, տարիքի հետ կապված, թուլանում է ակնաբյուրեղի առաձգականությունը և այն դառնում է ավելի հարթ:

Դրա հետևանքով լույսի ճառագայթները թույլ են բեկվում և նրանց հատման կետն ընկնում է ցանցաթաղանթի հետևում:

Հեռատեսություն

Բնածին հեռատեսությունը կապված է այն բանի հետ, որ աչքի հատակը մոտ է ակնաբյուրեղին, որի հետևանքով ակնագունդը կարճացած է: Այն կարող է առաջանալ նաև ակնաբյուրեղի թույլ բեկման հատկության հետևանքով:

Կարճատեսության ժամանակ ընտրվում է երկգոգավոր ապակիով ակնոց,որը  լույսի ճառագայթները բեկում է այնպես, որ պատկերը ձևավորվում է ցանցաթաղանթի դեղին բծի վրա:

Հեռատեսության դեպքում օգտագործում են երկուռուցիկ ապակիներով ակնոց, որի շնորհիվ առարկաներից եկող ճառագայթների հատման կետն ընկնում է ցանցաթաղանթի զգայուն հատվածի վրա:

Ակնոցի դերը տեսողական խնդիրներ ունեցողների համար:

Армянская кухня

Я очень люблю нашу кухню для меня один из самых вкусных блюд, это долма, хаш, хоровац, и тжвжик.

Долма – армянские голубцы – достояние национальной кухни. В состав голубцов входит мясной фарш из баранины, лука, риса, зелени и специй. Главная отличительная черта армянских голубцов – виноградные листья, в которые заворачивается готовый фарш.

Хаш — Горячий, очень сытный и жирный суп из говяжьих ног. Варится этот суп очень долго: ставится на огонь вечером, чтобы был наутро готовым. На маленьком огне суп варится всю ночь напролет, после чего бульон с мясом подают с чесноком и лавашем. Уже засохший лаваш ломается на мелкие куски и добавляется в бульон, чтобы сделать его кашеобразным. Настоящие асы хаша едят его руками: берут полученную массу куском свежего и мягкого лаваша. С башем алкоголь не пьют. В состав хаша входит говяжья нога, говяжий рубец, чеснок, редька.

Хоровац – самый главный и знаменитый из мясных блюд, шашлык из больших кусков мяса, в основном из свинины. Готовят также из баранины и говядины. Есть несколько видов армянского шашлыка: карси хоровац – шашлык, который готовится на мангале, а хазани хоровац готовят в кастрюле.

Тжвжик – это полу жареные говяжьи потроха – сердце, легкие, печень – с луком, томатной пастой или помидорами и специями.

Նոյեմբերի 13-17

Սովորել էջ՝ 36-40

Թեմա- Քիմիական ռեակցիաներ և հավասարումներ

Դիտել ՝ https://youtu.be/IgwTmmQWzdY?si=gjRGM9p6Bz_bOURr

Քիմիական ռեակցիաների ընթացքում նյութերը փոխարկվում են մեկը մյուսին և ռեակցիային մասնակցող նյութերից նոր նյութեր են առաջանում:

Քիմիական ռեակցիաները պայմանականորեն կարելի է պատկերել այսպես կոչված քիմիական հավասարումների օգնությամբ:

Քիմիական հավասարումը  ռեակցիայի պայմանական գրառումն է քիմիական բանաձևերի և հատուկ նշանների օգնությամբ:

Քիմիական հավասարում կազմելու քայլաշարը

1. Պարզել, թե ի՞նչ նյութեր են մասնակցում ռեակցիային և կանխատեսել, թե ի՞նչ նյութեր (վերջանյութեր կամ արգասիքներ) կարելի է ստանալ սկզբնական նյութերից (ելանյութերից):

2. Որոշել ելանյութերի և վերջանյութերի քիմիական բանաձևերը:

3. Կազմել քիմիական ռեակցիայի ուրվագիրը:

Քիմիական հավասարումը կազմված է երկու մասից՝ ձախ և աջ:

Ելանյութերի բանաձևերը գրվում են հավասարման ձախ, իսկ վերջանյութերի բանաձևերը՝ աջ կողմում: Եթե վերցրած կամ ստացված նյութերի թիվը մեկից ավելի է, ապա այդ նյութերի բանաձևերի միջև գումարման + նշան է դրվում: Ելանյութերի և վերջանյութերի բանաձևերի միջև տեղադրվում է դեպի աջ ուղղված սլաք (→):

4. Հավասարեցնել ռեակցիայի հավասարման աջ և ձախ մասերը.

Հաշվի առնելով, որ ռեակցիայի արգասիքների մոլեկուլները առաջանում են հենց նույն տարրերի ատոմներից, որոնցից կազմված են ելանյութերը, ինչպես նաև զանգվածի պահպանման օրենքը, որի համաձայն՝ ելանյութերի զանգվածների գումարը հավասար է վերջանյութերի զանգվածների գումարին,  հավասարման աջ և ձախ մասերում գործակիցների օգնությամբ հավասարեցնում ենք յուրաքանչյուր քիմիական տարրի ատոմների թիվը և սլաքը փոխարինում ենք հավասարման (=) նշանով:

Գործակիցը թիվ է,՝որը ռեակցիայի հավասարման մեջ դրվում է քիմիական բանաձևից առաջ և ցույց է տալիս տվյալ բանաձևին համապատասխանող նյութի քանակը (1 թիվը որպես գործակից չի գրվում):

Նոյեմբերի 13-19-ը, առաջադրանք,

Առաջադրանք 1

Արևելքի ավանդական հասարակությունները

• Սահմանել  «Ավանդական հասարակություն» հասկացությունը, նրան առնչվող 10 հասկացություն
  Նոր ժամանակներում Արևելքի երկրները իրենց զարգացման մակարդակով բավական հետ մնացին եվրոպական առաջատար երկրներից: Գլխավոր պատճառը մինչարդյունաբերական դարաշրջանում ստեղծված հասարակության բնույթն էր: Նոր դարաշրջանում երկար ժամանակ այդ հասարակությունը մնաց անփոփոխ, այդ պատճառով էլ ստացել է ավանդական հասարակություն անվանումը:
• Ավանդականությունը Արևմուտք- Արևելք հակադրության մեջ
  Մենք այս երկու համակարգերի մեջ տարբերություն կապում ենք հիմնականում այսպես։
  
  Արևելքին համարում ենք ավանդության սկիզբը կրող, հնացած, կան մարդիկ, որոնք նրանց չեն սիրում կամ ցուցաբերում են բացասական կերպ։
  
  Արևմուտքին համարում ենք ժամանակակից, ավելի նոր դարաշրջանի հասարակություն ունեցող շրջան:
• «Հայերը Իրանում»/ փոքրիկ հետազոտական աշխատանք/
  Իրանում կան Հայեր։ Նրանց քանակը մոտ 50 000 է(2018 թվականի տվյալներ)։ Իրանահայերը բնակվում են Թեհրանում(40 000) Սպահանում (5 000) և Թավրիզում (2 000)։ Նրանց լեզուն Արևելահայերենն է(մենք կարող ենք խոսել իրենց հետ)։ Եվ նրանց կրոնը մուսուլմանոթյունը չէ, նրանք քրիստոնեա են։
  Նրանց մի մասը այնդեղ է բնակվել մոտ 1587–ից 1629–ը թվականներին։ Մի ուրիշ մաս հետագայում Հայոց Ցեղասպանության(1915-1923) ժամանակ Արևմտյան Հայսատնից եկել է այդտեղ և նաև մի ուրիշ մասը եկել է այդտեղ Հայաստանում Խորհրդային կարգերի հաստատման ժամանակ(1920 թվական)։

Առաջադրանք 2

Ավանդական հասարակություն-Հնդկաստան-Չինաստան

• Համեմատել նոր ժամանակների Հնդկաստանը և Չինաստանը
  Չինաստան
  Մայրաքաղաք — Պեկին
  Պետական Լեզու — Չինարեն
  Նախագահ — Սի Ցզինպին
  Վարչապետ — Լի Կեխանգ
  Տարածք — մոտ 9 596 961 կմ^2
  Արժույթ — Չինական յուան
  
  Հնդկաստան
  Մայրաքաղաք — Նյու Դելի
  Պետական Լեզու — Հինդի և Անգլերեն(Հնդկաստանում անգլերեն խոսացողները շատ–շատ են)
  Նախագահ — Ռամ Քովինդ
  Վարչապետ — Նարենդրա Մոդի
  Տարածք — մոտ 2 973 190կմ^2
  Արժույթ — Հնդկական ռուփի
• Ներկայացնել հետաքրքիր փաստեր 21-րդ դարում Հնդկաստանի, Չինաստանի մասին:

Հետաքրքիր փաստեր Հնդկաստանի մասին

1.Հնդիկներն աշխարհում առաջինն են սկսել կերակուրը համեմել սև պղպեղով:

2.. Հնդկաստանում ազգային սպորտաձևը խոտի հոկեյն է, իսկ ամենապոպուլյարը՝ քրիքեթը: Հնդկաստանի հավաքականն ավելի շատ օլիմպիական մեդալ է նվաճել խոտի հոկեյում, քան յուրաքանչյուր այլ երկրի հավաքական:

3. Հնդկաստանը յոգայի հայրենիքն է:

4. Հնդկաստանի Նյու Դելի մայրաքաղաքում ամեն տարի տեղի է ունենում մանգոյի միջազգային փառատոն:

5. Հնդկաստանի Ջայապուր քաղքում գտնվում է աշխարհի ամենամեծ արևային ժամացույցը:

6. Հնդկական Բակտվանգ գյուղում է ապրում աշխարհի ամենամեծ ընտանիքը. ընտանիքի հայրը, նրա 39 կանայք, 94 երեխաները և 39 թոռները:

Հետաքրքիր փաստեր Չինաստանի մասին

1. Հենց Չինաստանն է երկիրն է աշխարհում ածուխի ամենախոշոր ներմուծողը և ոսկու ամենամեծ արտադրողը:

2. Չինաստանի տարածքում աճում է բամբուկի ավելի քան 500 տեսակ:

3. Պեկինի կայսերական ամրոցը բաղկացած է ուղիղ 9999 սենյակներից:

4. Չինացիները հայտնագործել են հայելին, մետաքսը, թուղթը, կողմնացույցը և շատ այլ բաներ, և այդ հայտնագործությունների անհնար է պատկերացնել ժամանակակից աշխարհը:

5. Չինաստանում պաշտոնապես արգելափակված են բոլոր արևմտյան սոցիալական ցանցերը:

6. Չինացիները մինչև 5 տարեկան երեխաներին համարում են սուրբ, և նրանց կարելի է բացարձակապես ամեն ինչ:

November 13-17

Our World
Bicycle Revolution, page 28
Traffic Pollution
Vocabulary: Environment, page 29